Czym są instrumenty pochodne?

Instrumenty pochodne, do których należą kontrakty forward i futures, są umowami, których wartość jest oparta na wartości aktywa bazowego. Aktywem bazowym może być niemal wszystko: akcje, obligacje, waluty, surowce (np. ropa naftowa, złoto, pszenica), a nawet indeksy giełdowe. Umożliwiają one spekulację na przyszłych cenach aktywów, hedging ryzyka związanego ze zmianami cen oraz realizację arbitrażu.

Definicja i Charakterystyka Kontraktów Forward

Kontrakt forward to umowa pomiędzy dwiema stronami, w której jedna strona zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży określonego aktywa w określonym terminie w przyszłości, po cenie ustalonej w momencie zawarcia umowy. Charakteryzuje się brakiem standaryzacji – warunki kontraktu, takie jak ilość aktywa, data dostawy i cena, są negocjowane indywidualnie między stronami. Ze względu na swój charakter, kontrakty forward są zazwyczaj zawierane poza giełdą (OTC – Over-The-Counter).

Kontrakty Futures: Ustandaryzowane Umowy Giełdowe

W przeciwieństwie do kontraktów forward, kontrakty futures są standaryzowane i notowane na giełdach. Oznacza to, że parametry kontraktu, takie jak ilość aktywa, data dostawy i jakość aktywa, są ustalone przez giełdę, co ułatwia obrót. Giełda pełni rolę pośrednika, gwarantując wykonanie umowy.

Kluczowe Różnice: Forward vs. Futures

Główna różnica między kontraktami forward i futures leży w ich standaryzacji i miejscu obrotu. Kontrakty forward są niestandaryzowane i zawierane poza giełdą, co wiąże się z większym ryzykiem kredytowym – ryzykiem, że jedna ze stron nie wywiąże się z zobowiązań. Kontrakty futures są standaryzowane i obracane na giełdach, co eliminuje ryzyko kredytowe, ponieważ giełda gwarantuje wykonanie umowy. Dodatkowo, kontrakty futures podlegają rozliczeniu mark-to-market, co oznacza codzienne rozliczanie zysków i strat na rachunkach inwestorów.

Zastosowanie Kontraktów Terminowych w Hedgingu

Zarówno kontrakty forward, jak i futures mogą być wykorzystywane do hedgingu, czyli zabezpieczenia przed niekorzystnymi zmianami cen. Na przykład, rolnik uprawiający pszenicę może zawrzeć kontrakt futures na sprzedaż pszenicy po określonej cenie w przyszłości, aby zabezpieczyć się przed spadkiem cen w momencie zbiorów. Podobnie, importer waluty obcej może zawrzeć kontrakt forward, aby ustalić kurs wymiany walut i uniknąć ryzyka kursowego.

Spekulacja na Rynkach Terminowych

Oprócz hedgingu, kontrakty forward i futures są wykorzystywane do spekulacji. Inwestorzy, którzy wierzą, że cena danego aktywa wzrośnie, mogą kupić kontrakt futures (zająć pozycję długą), a ci, którzy spodziewają się spadku cen, mogą sprzedać kontrakt futures (zająć pozycję krótką). Dzięki dźwigni finansowej, jaką oferują rynki terminowe, spekulanci mogą osiągać wysokie zyski (ale także ponosić duże straty) przy relatywnie niskim kapitale początkowym.

Rozliczenie Kontraktów: Dostawa vs. Rozliczenie Gotówkowe

Kontrakty forward i futures mogą być rozliczane na dwa sposoby: poprzez dostawę aktywa bazowego lub poprzez rozliczenie gotówkowe. W przypadku dostawy aktywa bazowego, sprzedający dostarcza aktywo kupującemu w uzgodnionym terminie. W przypadku rozliczenia gotówkowego, strony rozliczają różnicę między ceną kontraktu a ceną rynkową aktywa bazowego w dniu wygaśnięcia kontraktu. Wiele kontraktów futures, zwłaszcza na indeksy giełdowe, jest rozliczanych gotówkowo.

Ryzyko Związane z Kontraktami Terminowymi

Inwestowanie w kontrakty forward i futures wiąże się z ryzykiem, głównie ze względu na dźwignię finansową i zmienność cen aktywów bazowych. Dźwignia finansowa pozwala na osiągnięcie dużych zysków, ale również może prowadzić do dużych strat. Zmienność cen aktywów bazowych może spowodować, że pozycja inwestora szybko stanie się nierentowna. Dlatego ważne jest, aby inwestorzy rozumieli mechanizmy działania rynków terminowych i mieli odpowiednią strategię zarządzania ryzykiem.